Nieustanny postęp cywilizacji, pociąga za sobą, już od wczesnego dzieciństwa, stałe przeciążenia kręgosłup. Wielogodzinne siedzenie w szkole, noszenie ciężkich teczek z podręcznikami, długotrwałe korzystanie z komputera, przesadnie długie oglądanie telewizji, ograniczona aktywność sportowa, to najpowszechniejsze przyczyny nieprawidłowego obciążenia kręgosłupa. Wady postawy występują u co drugiego dziecka.

Zdrowe, zgrabne, o pięknej sylwetce dziecko to marzenie wszystkich rodziców. Już w wieku przedszkolnym mogą wystąpić u dzieci podstawy powstawania wad kręgosłupa. Najczęstsza przyczyna którą jest zbyt mała aktywność ruchowa powoduje, że mięśnie są słabsze, a układ krążenia i oddechowy mniej wydolne. Organizm dziecka staje się przez to bardziej podatny na niekorzystne zmiany, które mają niewłaściwy wpływ na dalszy rozwój dziecka. Nie korygowane wady postawy w postaci "garbienia się", skrzywień kręgosłupa, płaskostopia powodują nie tylko defekty urody, ale w przyszłości decydują o jakości życia.

Aktywność fizyczna i dokładność wykonywania ćwiczeń jest najskuteczniejszą formą wspomagania zdrowia.

Należy pamiętać, że przeważającą większość wad postawy u dzieci można skorygować lub im po prostu zapobiec. Nieustanne nauczanie dziecka przyjmowania prawidłowej postawy oraz wzmacnianie odpowiednich grup mięśniowych uchroni je przed "złą” postawą, a prawidłowo dobrane ćwiczenia ruchowe są podstawową i jedyną formą zarówno leczenia jak i zapobiegania wadom kręgosłupa.

Pamiętać należy, że ćwiczenia zawsze rozpoczynamy od prostych ruchów we wszystkich stawach. Dziecko powinno być w stroju niekrępującym ruchów oraz na boso. Miejsce ćwiczeń należy dobrze wywietrzyć i rozpoczynać ćwiczenia nie wcześniej niż 1 godzinę po posiłku.

Ćwiczenia przynoszą pożądany skutek, jeżeli:

• Będą wykonywane dokładnie.
• Będą wykonywane systematycznie, najlepiej codziennie.
• W ciągu dnia będziemy przypominać dziecku o przyjmowaniu prawidłowej postawy, wyprostowanej postawy.
• Podczas ćwiczeń w domu asystować będą rodzice.

Prawidłowa postawa ciała

Co rozumiemy przez prawidłową postawę ciała? Powstało wiele definicji, jednak najprościej można ją określić: przez prawidłową postawę należy rozumieć taką, której układ poszczególnych odcinków ciała względem siebie jest zharmonizowany, a utrzymanie jej wymaga minimalnego napięcia układu mięśniowego i nerwowego, lub postawa prawidłowa to taki kształt ciała wynikający z budowy i nawykowego usytuowania poszczególnych jego części, który sprzyja podstawowym funkcjom organizmu.

Postawa prawidłowa nie jest pojęciem jednoznacznym i zależy ona od takich czynników jak: wiek (np. postawa starcza, postawa małego dziecka), pora dnia, posiłki, zmęczenie, a także nasze nastawienie psychiczne oraz niestety stres.

W związku z tym możemy ocenić prawidłową postawę ciała, w zależności od wieku naszego dziecka:

Postawa małego dziecka

• barki nie wystają do przodu
• tył głowy z plecami są w jednej linii (można to sprawdzić prosząc dziecko o podejście do ściany)
• wypukły brzuszek
• lekkie wgłębienie (lordoza) w odcinku lędźwiowym kręgosłupa
• cały tułów pochylony do przodu
• lekkie zgięcie bioder i kolan
• do 4-5 roku życia występuje płaskostopie

Postawa dziecka w wieku szkolnym

• klatka piersiowa spłaszcza się nieco, przez co zaokrąglenie barków staje się wyraźniejsze
• brzuch jest nieco mniej wypukły
• lordoza (wgłębienie w odcinku lędźwiowym) jest wyraźniejsze
• cały tułów pozostaje lekko pochylony do przodu
• proste nóżki
• nieco mniejsze zgięcie bioder i kolan
• całkowity zanik płaskostopia

Wiek dorastania

• wyprostowana postawa ciała
• zmniejszenie się wystawania brzucha
• zanik zgięcia w biodrach i kolanach

Postawa u osoby dorosłej

• głowa nieznacznie wysunięta do przodu
• brzuch jest płaski, cofnięty w stosunku do klatki piersiowej
• wygięcia kręgosłupa w kształcie litery S

Wada postawy

To zmiany utrwalone w układzie kostnym, błędy "trzymania się", to także zaburzenia przestrzennego ukształtowania ciała (Wolański 1958,1979).

Wady postawy mogą mieć różne przyczyny:

1. wrodzone (np. dysplazja stawu biodrowego),
2. powstałe jako skutek urazów lub chorób,
3. nabyte, najbardziej powszechne, spowodowane złymi nawykami (brak ruchu, nieprawidłowe siedzenie itp.),
4. nawykowe wywołane wadami słuchu lub wzroku (nawyk garbienia się nad książką).

Wady mogą powstawać w obrębie naturalnych wygięć kręgosłupa poprzez nieprawidłowe ich ukształtowanie lub skoliozy - nieprawidłowe wygięcia boczne kręgosłupa. Skolioza występują 3 razy częściej u dziewcząt jak u chłopców, pojawia się między 7. a 18. rokiem życia.

Poniżej przedstawiamy zalecenia w profilaktyce niektórych wad postawy u dzieci

We wszystkich niżej przedstawionych wadach, koniecznie przy istniejącej nadwadze dziecka - postępować w kierunku jej zmniejszenia oraz nauki prawidłowego chodu.

Boczne skrzywienie kręgosłupa - skolioza, asymetria barków i łopatek

Zalecenia

1. W ciągu dnia dziecko powinno jak najdłużej przebywać w pozycji leżącej na brzuchu z łokciami wysuniętymi do przodu (odrabianie lekcji, czytanie, oglądanie telewizji itp.)
2. Dzieci powinny spać na twardym materacu z „ jaśkiem „ pod głowa.
3. Noszenie książek do szkoły w dobrze dopasowanym tornistrze, ewentualnie torbie przewieszonej przez ramię (które jest wyżej w stosunku do drugiego ramienia)
4. Najkorzystniejszym sportem jest pływanie stylem klasycznym i na grzbiecie, jazda na rowerze z wysoko uniesioną kierownicą i obniżonym siodełkiem, łyżwy i wrotki.
5. Zaleca się systematyczne wykonywanie ćwiczeń – minimum 1 raz dziennie 20 – 30 min.
6. Zalecana jest zabawa na czworakach, umiarkowany bieg.

Przeciwwskazania

1. Uprawianie ćwiczeń z elementami skoków i skłonów bocznych.
2. Długotrwałe stanie oraz siedzenie, dźwiganie ciężarów.
3. Gry sportowe znacznie ograniczyć.
4. Uprawianie dyscyplin sportowych: gimnastyki artystycznej, akrobatycznej.

Stopa płaska i płasko - koślawa

Zalecenia

1. Przestrzeganie codziennej higieny i pielęgnacji stóp, kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli.
2. Chodzenie i bieganie boso po urozmaiconym terenie i podłożu ( trawie i piasku ).
3. Stosowanie odpowiedniego obuwia (o noszeniu wkładek ortopedycznych powinien decydować lekarz).
4. Nie przeciążanie stóp nadmiernym wysiłkiem.
5. Nauka prawidłowego chodu - równoległe stawianie stóp.
6. Jazda na rowerze, pływanie.

Przeciwwskazania

1. Długotrwałe stanie we wszystkich sytuacjach i okolicznościach życiowych.
2. Zeskoki, skoki na twarde podłoże ( skakanie przez skakankę, gumę na betonie, asfalcie).
3. Marsz z dużym obciążeniem, dźwiganie ciężarów.
4. Marsz na wewnętrznych krawędziach stóp, piętach.
5. Uprawianie dyscyplin sportowych takich jak: piłka nożna, jazda na łyżwach, biegi długie i skoki.
6. Długotrwały wysiłek doprowadzający do przemęczenia mięśni wysklepiających stopę.

Koślawość kolan

Zalecenia

1. Dążymy do odciążenia stawów kolanowych we wszystkich możliwych warunkach.
2. Częste przyjmowanie pozycji siadu skrzyżnego.
3. Sporty; pływanie, jazda na rowerze.
4. Przeciwdziałamy istniejącemu płaskostopiu.

Przeciwwskazania

1. Długotrwałe stanie.
2. Wyeliminowanie siadu płotkarskiego.
3. Siad klęczny.
4. Marsz na wewnętrznych krawędziach stóp.
5. Uprawianie dyscyplin sportowych: jazda na nartach, łyżwiarstwo.